آشنایی با آداب و رسوم شب یلدا

یلدا یعنی چه؟

شب یَلدا یا شب چلّه یکی از کهن‌ترین جشن‌های ایرانی است که در شب اول دی ماه (۲۱ یا ۲۲ دسامبر) برگزار می‌شود. این جشن در تاریخ ایران باستان ریشه دارد و باورهای مرتبط با آن در فرهنگ‌های مختلف ایرانیان، از جمله زرتشتیان و همچنین افرادی که به ادیان دیگر اعتقاد دارند، وجود دارد.

در شب یلدا خانواده‌های ایرانی، معمولاً شامی فاخر و همچنین انواع میوه‌ها و رایج‌تر از همه هندوانه و انار را مهیا و دور هم سرو می‌کنند. در این جشن سرو تنقلات، شاهنامه‌خوانی، قصه‌گویی بزرگان خانواده برای دیگر اعضای فامیل و همچنین فال‌گیری با دیوان حافظ رایج است.

شب یلدا یک جشن مهم و پر از شادی در فرهنگ ایرانی است که به عنوان نمادی از امید و نور در مقابل تاریکی زمستان محسوب می‌شود.

با ما در بخش سبک زندگی مجله سبک خاص همراه باشید.

چرا شب یلدا را جشن می‌گیریم؟

باورهای زیادی برای جشن گرفتن شب یلدا وجود دارد. ایرانیان اعتقاد داشتند که تاریکی نماد اهریمن است و برعکس روشنایی نمادی از خیر و برکت است. برای همین این شب را که باعث خروج از تاریکی به روشنایی بود، جشن می‌گرفتند. روزهای بعد از سی ام آذر طولانی‌تر می‌شود که به معنای پیروزی خورشید و روشنایی بر تاریکی است.

برخی هم اعتقاد دارند چون یلدا بلندترین شب سال است و از آن به بعد روزها بلندتر می‌شوند و بیشتر می‌توانند کار کنند و خیر و برکت به زندگی شان بیاورند، به همین خاطر این شب را جشن می گرفتند.

آداب و رسوم شب یلدا

آداب و رسوم شب یلدا

جشن یلدا مانند عید نوروز به صورت مفصل به صورت دورهمی و خانوادگی برگزار می شود. در این شب اغلب مردم، طی مراسمی با سفره ای پر از خوراکی های خاص به گفت و گو با اعضای خانواده و فامیل خود می پردازند.

برخی از رسوم و آیین‌های مرتبط با شب یلدا عبارتند از:

• پذیرایی از مهمانان:

  شب یلدا به عنوان یک فرصت خوب برای دیدارها و جمع شدن خانواده و دوستان در طول زمستان شناخته می‌شود.

• آتش زدن شعله‌ها (آتش‌افروزی):

  از آنجایی که آتش روشن کردن در دیدگاه گذشتگان نماد روشنی و خورشید بود و همچنین بعضی ها آن را برای رفع تاریکی و نحسی اهریمن میشناختند از این رو برای فراری دادن تاریکی ها و قوای اهریمن آتش روشن می کردند تا محفلی گرم در کنار یکدیگر ایجاد کنند.

• تهیه غذای شب یلدا:

  از آنجا که شب یلدا فرصتی ایده آل برای تجدید دیدار با اقوام است، همه تمام تلاش خود را برای تدارک شامی لذیذ و خوشمزه به کار می‌بندند. غذایی که در این شب میل می‌شود، بسته به هر شهر می‌تواند از سبزی پلو با ماهی تا زرشک پلو، انار پلو، کلم پلوی شیرازی و… را شامل شود و لذت در کنار هم بودن را دوچندان کند.

• میوه‌خوری:

  اصلی ترین میوه شب یلدا انار می باشد چرا که گذشتگان آن را مایه برکت و باروری می دانستند و این تفسیر را بخاطر دانه های زیاد آن مطرح کردند و همچنین رنگ قرمزی که دارد نماد خورشید و شادی است و اما هندوانه هم همانند انار یکی از خاص ترین میوه های شب یلدا است، البته از سایر میوه ها و مرکبات همچون پرتقال، سیب، خرمالو، گلابی و یا حتی کدو تنبل و لبو هم می توان استفاده کرد.

• خوردن آجیل و شیرینی:

  در این مراسم، آجیل (مخلوطی از بادام، گردو، پسته و …) و شیرینی‌ می‌خورند. این نمادها به نشاط و خوشحالی در طول سال جدید اشاره دارند. شیرینی‌ها در گذشته شامل: نخودچی‌ها و شیرینی‌های برنجی بودند اما امروزه کیک‌ها ، شیرینی‌ها و کوکی‌های اناری، به قدری متنوع هستند که نمی‌توان از آن‌ها دل کند، همچنین باسلوق‌ها از گزینه‌های پرطرفدار در تنقلات شب یلدا هستند. البته که در گذشته به باسلوق‌های ساده بسنده می‌کردند اما امروزه انواع باسلوق‌ها با طعم‌های متفاوت مانند اناری و هندوانه‌ای عرضه می‌شوند.

• شعرخوانی، شاهنامه خوانی و فال حافظ:

         از بخش‌های جذاب شب یلدا محسوب می‌شود که امروزه رو به فراموشی است. در گذشته بزرگ‌ترها برای مهمانان، ضمن قصه‌گویی و بیان داستان‌های شاهنامه و پندآموز، اشعاری را نیز                   می‌خواندند. دیوان حافظ جایگاه خاصی در سفره شب یلدا دارد و مهمانان در دورهمی‌های خود فاتحه‌ای نثار روح حافظ می‌کنند و تفالی به دیوان او می‌زنند تا احوال آینده خود را از این طریق جویا           شوند.

• بردن شب چله ای برای تازه عروس ها:

با فرارسیدن روز آخر آذر، خانواده تازه عروس و داماد هدایایی را با عنوان شب چله‌‌ای برای یکدیگر تهیه می‌کنند. این رسم بر اساس هر شهر و دیار متفاوت است و به‌ شکل خاصی اجرا می‌شود.            فلسفه این رسم در این بوده است که در گذشته دو نامزد فقط در موقعیت‌های خاصی نظیر شب یلدا قادر به دیدار یکدیگر بودند. خانواده‌ داماد به بهانه بردن شب چله‌ای از خانواده‌ عروس                      می‌خواستند تا به عروس‌ اجازه دهند در مراسم خانه آن‌ها حضور یابد. کله قند، شیرینی‌های متنوع، یک قواره پارچه، کیف و کفش و لباس زمستانی برای عروس، قطعه‌ای طلا، آجیل و خشکبار،            میوه، مرغ، گوشت و… جزو هدایایی است که برای عروس برده می‌شود که بسته به محل زندگی افراد ممکن است تغییر کند.

شب یلدا به عنوان یکی از جشن‌های مهم ایرانیان با مفهوم پیچیده و غنی در فرهنگ و تاریخ این مردم شناخته می‌شود و در طول زمان به عنوان نمادی از تحمل در مقابل سختی‌ها و آرزوهای نویدبخش برجسته شده است.